Serie 04 -Huidbloemen 1

Correspondentie

Correspondentie tussen Jozef Heij & Rinke Nijburg Serie 4 HUIDBLOEMEN 1  DVVJ_AK4_001 t/m DVVJ_AK4_009

Deze pagina bevat de correspondentie tussen Jozef Heij (1961, dichter en publicist) en Rinke Nijburg (1964, beeldend kunstenaar) over de ex voto's van A.K.. Het betreft een correspondentie per email, tenzij aangegeven. De complete correspondentie dateert vanaf 30 maart 2013 en behandelt de paneeltjes in de volgorde waarin Jozef Heij die catalogiseert met de door hem gehanteerde nummering, te beginnen met DVVJ_AK1_001. Zie voor een verantwoording van de nummering en catalogisering A.K. EX VOTO catalogus.

Correspondentie

Serie 4 HUIDBLOEMEN 1  DVVJ_AK4_001 t/m DVVJ_AK4_009

JH

De serie Huidbloemen 1 werd gevonden in het atelier van A.K., bovenop een stapel paneeltjes die onder de titel Huidbloemen 2 op een later tijdstip zullen worden gepubliceerd. Deze twee groepen paneeltjes lijken nadrukkelijk kort na elkaar geschilderd te zijn, maar de maatverhouding is anders.  Huidbloemen 1 bestaat uit 8 paneeltjes en laat niet alleen stilistisch een grote samenhang zien, maar ook inhoudelijk en iconografisch. Op alle paneeltjes is rechts steeds een Madonna-achtige figuur te zien en links een menselijk lichaamsdeel met een of andere huidaandoening.

EX VOTO

Huidbloemen 1 # 1 ‘Xeroderma pigmentosum'

EX VOTO	Catalogue raisonné van de ex voto’s van A.K. (1914-2010)
nr. DVVJ_AK4_001	Huidbloemen 1 # 1 ‘Xeroderma pigmentosum'
BEELD voorzijde
BEELD gegevens	gesigneerd: nee datum: (ongedateerd) 2004 techniek: gemengde techniek op paneel drager: hout formaat: 11,9 x 21,5 cm
BEELD achterzijde	x
TEKST achterzijde	‘Xeroderma pigmentosum' Je lichaam is mijn lichaam Je ziel de onbeminde hoer Het hart de gestolde bloedworst Mijn geweten is jouw geheugen.
TEKST gegevens
EX VOTO	Huidbloemen 1 # 1 ‘Xeroderma pigmentosum'
Correspondentie	DVVJ_AK4_001
JH	Beste Rinke, De boel heeft even stilgelegen; ik trok de gebrekkige ontvangst van mijn laatste bundel niet. Alhoewel ik natuurlijk best weet dat recensenten van de grote kranten mislukte dichters zijn en tegenwoordig veel minder invloed hebben dan vroeger, toch ben ik geneigd mezelf en mijn eigen maaksels omlaag te praten tot er geen enkele steen nog op een andere ligt. Soms denk ik erover bij de gemeentereiniging te gaan werken, dan kun je nog eens echt schoon schip maken. Maar niet te lang getreurd: ik ben er alweer goeddeels overheen en bedacht me ineens dat ik bij de ex voto’s helemaal niet verplicht ben stapel voor stapel keurig door te werken, vanaf stapel 1 tot stapel zoveel, maar gewoon kan neuzen tussen de stapels om te zien waar ik zin in heb. Stapel 4 beviel me wel. Je moet maar eens kijken. Het lijkt me vrij duidelijk dat al deze paneeltjes bij elkaar horen en als het ware een verhaal  vormen. Op de achterzijde staan een soort gedichten of gebeden. Maar zoals al gezegd: het handschrift van A. is knap onleesbaar. Maar goed, daar kijken we mettertijd wel naar. De enige regel die ik kon lezen is deze: 'De zoete wraak van Xeroderma pigmentosum.'  Maar dat is omdat die Latijnse naam veel netter is geschreven dan de rest van de tekst. Kijk liever eerst eens naar de voorstelling op het eerste paneeltje, dat boven op de stapel van 9 stuks lag. Rechts zie je, dat is bij al die dingen zo, steeds de Madonna -ook Magda?- in een soort klederdracht gestoken. Links zie je steeds een deel van het menselijk lichaam waarmee iets aan de hand is. Het lijkt te gaan om allerlei huidziektes, de een nog gruwelijker dan de ander. Ik zal de familie van A.K. eens vragen of die weet of A. zelf een huidziekte had  of dat er wellicht andere patiënten in de inrichting waren die daar last van hadden. Ik vind de reeks erg mooi, maar durf me niet goed uit te spreken over het niveau van het schilderwerk. Laat gauw eens weten wat jij vindt. Groet Jozef
RN	Beste Jozef, Dat je laatste bundel door de pers is neergesabeld was me, ook al lees ik zelf al jaren geen krant meer, niet ontgaan. Er zijn er immers genoeg die je ongevraagd weten te melden: ‘He Rinke, wist je dat die en die, in die en die krant, de nieuwe bundel van Jozef totaal heeft afgekraakt?’ ‘God,’ zeg ik dan altijd, ‘lees jij nog een krant? Heb je zelf geen mening?’ Jozef: rustig blijven ademen en een zien wie het eerst klaar is met ademhalen, de recensent of jij. De meeste krantenlezers zijn slechts uit op nieuwtjes en op meningen die ze zelf niet kunnen formuleren. Vraag eerst eens of ze je bundel hebben gelezen voor je naar ze luistert. En: schrijf eens een gedicht over Hangbuikzwijnen met parels behangen. Ja, erg mooi ding deze ex voto. Lijkt me, voor zover ik dat kan beoordelen middels het plaatje, ook goed geschilderd. Grappig dat de Maagd zich een beetje chagrijnig afgekeerd lijkt te hebben van het arme slachtoffer. Lukt het haar niet om de arme kerel te helpen of is ook zij, de Heilige Maagd, aangedaan door het lijden van haar aanbidster? Ik wordt steeds nieuwsgieriger naar die teksten. Want zo blijft het gissen naar de precieze betekenis van de beelden. Stuur je mij er nog eens een? Groet en kop op, Rinke
JH

EX VOTO

Huidbloemen 1 # 2 ‘Eczema seborrhoicum sterni'

EX VOTO	Catalogue raisonné van de ex voto’s van A.K. (1914-2010)
nr. DVVJ_AK4_002	Huidbloemen 1 # 2 ‘Eczema seborrhoicum sterni'
BEELD voorzijde
BEELD gegevens	gesigneerd: nee datum: 2004 techniek: gemengde techniek op paneel drager: hout formaat: 11,9 x 21,5 cm
BEELD achterzijde	x
TEKST achterzijde	‘Eczema seborrhoicum sterni'
TEKST gegevens	blauwe balpen
EX VOTO	Huidbloemen 1 # 2 ‘Eczema seborrhoicum sterni'
Correspondentie	DVVJ_AK4_002
JH	Beste Rinke, Ik heb de familie van A. gesproken. Volgens hen is het inderdaad zo dat A. last had van de een of andere huidaandoening en dat die steeds erger werd; maar welke aandoening dat was daar wil de familie niks over kwijt. Vervelend dat die lui niks zeggen willen. Ze lijken wel ergens bang voor. In de bijlage het tweede paneeltje van de stapel. Behalve over huidziektes weet ik ook niks van klederdrachten. Hoe heftiger de huidziekte hoe rijker versierd ook de jurk van de Madonna, lijkt het wel. Groet Jozef
RN	Beste Jozef, Tja, hoe je deze twee beelden nou moet lezen, weet ik ook niet zo goed. Votiefgaven zijn van alle tijden.  In de oertijd deed de eerste mens al aan cadeautjes geven, niet alleen aan zichzelf of de medeholbewoner, maar ook aan de god. Goden kregen cadeautjes om ze te kalmeren, gunstig te stemmen of op te kopen. Misschien dat er ook wel eens iets ‘om niet’ werd gegeven of uit dankbaarheid. In de rooms-katholiek traditie werden aan de god, vanwege een gelofte en uit dankbaarheid, stapels prullaria aangeboden. De god omkopen was er niet meer bij, daarvoor werd in de bijbel veel teveel en veel te duidelijk gewaarschuwd. De Enige God laat zich niet besturen, die stuurt alleen maar Zelf. Zo moet je ex voto’s eigenlijk zien: niet zozeer om de god of godin, -in dit geval de Heilige Maagd of beter gezegd Magda,- in een opperbest humeur te brengen zodat de god niet iets gemeens doet, maar eerder om de ‘hum’ van de Ene God wat op te vrolijken juist omdat die allang Zijn best voor jou had gedaan... Alhoewel het bij ex voto’s dus gaat om geschenken die achteraf worden gegeven, kun je je afvragen of men de god toch niet probeerde te manipuleren. Men bedankt de god immers die alle goedheid geeft om niet, in het christendom ook wel ‘de genadegod’ geheten. Misschien is het hele idee van ex voto’s zelfs typisch een trekje van het premoderne bewustzijn: men wacht gewoon tot er bijna iets ergs gebeurt, -men gaat bijvoorbeeld bijna dood door een net wakker geschrokken lawine,- en dan roept men gauw dat de god, als ie jou effe redt, een leuk cadeautje krijgt en niet laat stikken in de sneeuw… In het moderne bewustzijn heeft men de god niet meer nodig; men geeft vooral zichzelf cadeautjes. Hoe die dingen van A.K. hier precies inpassen weet ik echt niet. Groet Rinke
JH

EX VOTO

Huidbloemen 1 # 3 ‘Eczema orbiculare oris’

EX VOTO	Catalogue raisonné van de ex voto’s van A.K. (1914-2010)
nr. DVVJ_AK4_003	Huidbloemen 1 # 3 ‘Eczema orbiculare oris’
BEELD voorzijde
BEELD achterzijde	x
TEKST achterzijde	‘Eczema orbiculare oris’
BEELD gegevens	gesigneerd: nee datum: 2004 techniek: gemengde techniek op paneel drager: hout formaat: 11,9 x 21,5 cm
TEKST gegevens	blauwe balpen
EX VOTO	Huidbloemen 1 # 3 ‘Eczema orbiculare oris’
Correspondentie	DVVJ_AK4_003
JH	Rinke, Je hebt me aan het denken gezet over de betekenis van de reeks ex voto’s die ik momenteel aan het digitaliseren en catalogiseren ben. Wat in godsnaam kan A.K. daar mee bedoeld hebben? Wie heeft al die door A.K.  in beeld gebrachte huidziektes? A.K. had een huidaandoening, maar toch niet al die dingen tegelijk? Als zij ze niet had, hadden haar medebewoners die dan? En werd iedereen geholpen? Ik bedoel, was de Maagd Magda zo goed al die arme stumpers te genezen en moest A. daarom wel uit dankbaarheid al die negen paneeltjes schilderen? Maar zoiets zou de krant toch hebben gehaald? De kop van de krant luidt: ‘In dat en dat gesticht heeft de Heilige Maagd 9 gekken genezen van 9 verschillende maar allemaal enge huidziektes. ‘ Zie je zoiets voor je Rinke?   In de ‘normale’ katholiek traditie -maar ja, wat is normaal in de katholiek traditie?- kun je er dus gevoeglijk van uitgaan dat de schenker van het ex-voto-cadeautje op wonderbaarlijke wijze gered is van één enge huidziekte of van negen stuks tegelijk. Ik zal nog eens informeren bij de familie, want anders komen we geen stap verder dan de schoonheid van de paneeltjes. Groet Jozef
RN	Ha Jozef, Omdat het me wel bezighoudt, die door A. geportretteerde huidziektes, heb ik de eerstejaars studenten op de academie aan een opdracht over huidaandoeningen gezet.  -Was het je al opgevallen dat alle modellen van A. een min of meer blanke huid hebben?- Een paar weken lang heb ik ze gezet aan het koptekenen naar levend model, in dit geval een prachtig mooie ‘kop’ van een bijna zwart gekleurd vrouwelijk model. Aan het blanke inkarnaat, zeg blonde foundation, hebben ze in dit geval bitter weinig.  Normaal gesproken vragen de studenten me altijd hoe je huiskleur moet maken.  -Rood, geel, wit, beetje zwart, blauw etc.- Nu vragen ze hoe je bruin krijgt. Alsof huidskleur altijd roze mengen betekent. Zo zie je maar weer: het is de macht der gewoonte die ons mensen maakt. Met wat A.K. precies bedoelt met al die huidziektes, daar kan ik jou en mij dus niet mee verder helpen. Lijkt me stug dat er op wonderbaarlijke wijze 9 Achterhoekse debielen synchroon zijn genezen van schurft. Zoiets had toch zeker de Telegraaf gehaald of de Tubantia. Groet Rinke
JH

EX VOTO

Huidbloemen 1 # 4 ‘Favus scutularis et herpeticus’

EX VOTO	Catalogue raisonné van de ex voto’s van A.K. (1914-2010)
nr. DVVJ_AK4_004	Huidbloemen 1 # 4 ‘Favus scutularis et herpeticus’
BEELD voorzijde
BEELD gegevens	gesigneerd: nee datum: 2004 techniek: gemengde techniek op paneel drager: hout formaat: 11,9 x 21,5 cm
BEELD achterzijde	x
TEKST achterzijde	‘Favus scutularis et herpeticus’
TEKST gegevens
EX VOTO	Huidbloemen 1 # 4 ‘Favus scutularis et herpeticus’
Correspondentie	DVVJ_AK4_004
JH	Dag Rinke, Als het A.K. niet om ging de werkelijkheid van 9 wonderbaarlijke genezingen te portretteren en door middel van die 9 paneeltjes de Heilige Maagd Maria of Magda te bedanken, waar gaat het haar dan wel om? Ik bedoel dat het A.K. om iets anders te doen moet zijn geweest. Zou het kunnen zijn dat deze paneeltjes een parodie zijn op traditionele ex voto’s? Dat A. juist bedoelt te zeggen dat er wel een Heilige Maagd aan gene zijde kan zijn, maar dat die niet helpt als je daarom vraagt. Heel jammer dat de familie weigert iets meer te zeggen. Wat kan dat voor kwaad? De familie houdt het erop dat de huidaandoening waar A. last van had steeds erger werd. Er is niks gezegd over het afnemen van de klachten, laat staan een plotselinge en wonderbaarlijke genezing. Je zou de reeks dus kunnen zien als cynisch: ondanks alle beloften dat de Madonna voor de troon van God bidt voor genezing van al haar aanbidders of aanhangers, gebeurt er helemaal niets als de gelovige, geknield voor het beeld van de Maagd, bidt tot hij of zij een ons weegt. Of bedoelt A. zelfs dat al die ziektes alleen maar erger worden als je gelooft en bidt. Al die paneeltjes heten niet voor niks steeds ‘De wraak van die of die’.  Zeg jij eens: is die A.K. hier nu devoot of cynisch? Of gewoon helemaal in de war? Groet Jozef NB Ik ben een weekje naar Berlijn. Ik neem Cees Notebooms Berlijnse notities mee en Een vrouw in Berlijn.  Ook heb ik om in de sfeer te komen Berlin Alexanderplatz van Fassbinder zitten kijken. Geweldig. Het gelijknamige boek van Döblin heb ik indertijd wel gelezen, maar ik kon het toen niet goed plaatsen.

EX VOTO

Huidbloemen 1 # 5 ‘Lichen planus atrophicus’

EX VOTO	Catalogue raisonné van de ex voto’s van A.K. (1914-2010)
nr. DVVJ_AK4_005	Huidbloemen 1 # 5 ‘Lichen planus atrophicus’
BEELD voorzijde
BEELD gegevens	gesigneerd: nee datum: 2004 techniek: gemengde techniek op paneel drager: hout formaat: 11,9 x 21,5 cm
BEELD achterzijde	x
TEKST achterzijde	‘Lichen planus atrophicus’
TEKST gegevens
EX VOTO	Huidbloemen 1 # 5 ‘Lichen planus atrophicus’
Correspondentie	DVVJ_AK4_005
JH	Dag Rinke, In de bijlage een heel aparte huidblom, nummertje 5 . Ziet er goor uit, maar de piel lijkt de dans der beschadiging ontsprongen. Meestal is die toch de sigaar? Gr. Jozef
RN	Ha Jozef, Dit is best wel een beetje onappetijtelijk. Mooi geschilderd, maar nou bepaald niet wat je noemt ‘devoot’. De Heilige Maagd wil hier niet naar kijken, laat staan genezen. Groet Rinke

EX VOTO

Huidbloemen 1 # 6 ‘Lepra, Malum perforans pedis’

EX VOTO	Catalogue raisonné van de ex voto’s van A.K. (1914-2010)
nr. DVVJ_AK4_006	Huidbloemen 1 # 6 ‘Lepra, Malum perforans pedis’
BEELD voorzijde
BEELD gegevens	gesigneerd: nee datum: 2004 techniek: gemengde techniek op paneel drager: hout formaat: 11,9 x 21,5 cm
BEELD achterzijde	x
TEKST achterzijde	‘Lepra, Malum perforans pedis’
TEKST gegevens
EX VOTO	Huidbloemen 1 # 6 ‘Lepra, Malum perforans pedis’
Correspondentie	DVVJ_AK4_006
JH	Ha Rinke, Hierbij het restant van de afbeeldingen van de reeks Huidbloemen 1. Sorry dat ik alle series zo door elkaar heen gooi... Ik ben inderdaad veel minder systematisch bezig dan ik dacht. In het vervolg zal ik proberen elke keer één hele serie te catalogiseren i.p.v. meerdere series door elkaar heen te catalogiseren. Ik kan heus wel systematisch en wetenschappelijk werken, denk ik, maar soms ben ik  gewoon zo enthousiast over al dat het werk van A., dat ik teveel hooi op de vork neem. Ondertussen schrijf ik me helemaal suf aan mijn eigen gedichten en even later zit ik dan weer met de gebakken peren en beland in een lekkere dip. Dat patroon zie ik nu zelf ook wel, maar er middenin zittend is het toch moeilijk hoor om je te realiseren dat die lichte lenteperikelen steeds weer uitmonden in zware onweersbuien. Een hartelijke groet, Jozef
RN

EX VOTO

Huidbloemen 1 # 7 ‘Favus scutularis et herpeticus’

EX VOTO	Catalogue raisonné van de ex voto’s van A.K. (1914-2010)
nr. DVVJ_AK4_007	Huidbloemen 1 # 7 ‘Favus scutularis et herpeticus’
BEELD voorzijde
BEELD gegevens	gesigneerd: nee datum: 2004 techniek: gemengde techniek op paneel drager: hout formaat: 11,9 x 21,5 cm
BEELD achterzijde	x
TEKST achterzijde	‘Favus scutularis et herpeticus’
TEKST gegevens
EX VOTO	Huidbloemen 1 # 7 ‘Favus scutularis et herpeticus’
Correspondentie	DVVJ_AK4_007
JH
RN

EX VOTO

Huidbloemen 1 # 8

EX VOTO	Catalogue raisonné van de ex voto’s van A.K. (1914-2010)
nr. DVVJ_AK4_008	Huidbloemen 1 # 8 ‘Syphilis corymbiformis’
BEELD voorzijde
BEELD gegevens	gesigneerd: nee datum: 2004 techniek: gemengde techniek op paneel drager: hout formaat: 11,9 x 21,5 cm
BEELD achterzijde	x
TEKST achterzijde	‘Favus scutularis et herpeticus’
TEKST gegevens
EX VOTO	Huidbloemen 1 # 8
Correspondentie	DVVJ_AK4_008
JH
RN

EX VOTO

Huidbloemen 1 # 9

EX VOTO	Catalogue raisonné van de ex voto’s van A.K. (1914-2010)
nr. DVVJ_AK4_009	Huidbloemen 1 # 9 ‘Toxicodermia ex usu Arsenii’
BEELD voorzijde
BEELD gegevens	gesigneerd: nee datum: 2004 techniek: gemengde techniek op paneel drager: hout formaat: 11,9 x 21,5 cm
BEELD achterzijde	x
TEKST achterzijde	‘Toxicodermia ex usu Arsenii’
TEKST gegevens
EX VOTO	Huidbloemen 1 # 9 ‘Toxicodermia ex usu Arsenii’
Correspondentie	DVVJ_AK4_009
JH
RN